محمد غفاری در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، ضمن تسلیت ایام فاطمیه اظهار داشت: توجه به حضرات معصومین(ع) به ویژه حضرت زهرا(س) همواره جایگاه ویژه ای در اشعار آیینی ایرانیان مسلمان داشته است به ویژه در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی که به برکت نهضت امام (ره) و خون مقدس شهیدان این توجه و عنایت دوچندان شده است.
وی افزود: در این میان به لطف الهی چند سالی است که با پررنگ تر شدن ایام فاطمیه و گسترده تر شدن مراسم عزاداری در ایام شهادت صدیقه طاهره (س)، تکاپوی هنرمندان نیز برای عرض ادب به ساحت قدسی آن حضرت نیز بیشتر شده است.
نقش مهم شاعران آیینی در توجه به فاطمیه
مسئول واحد آفرینش های ادبی حوزه هنری استان قم همچنین گفت: شاعران آیینی نیز به دلیل ارتباط مستقیمی که با هیائات و جلسات سوگواری دارند، نقش زیادی در تولید محتوا برای مادحین و مرثیه خوانان ایفا می کنند؛ از این رو پرداختن به شعر فاطمی و بررسی ابعاد گوناگون آن نیازی جدی است که همواره می بایست مورد توجه قرار گیرد.
وی در ادامه بیان داشت: هر چند در طول تاریخ شاعران زیادی در اشعار خود به حضرت فاطمه (س) پرداخته اند و گاه به موضوع شهادت ایشان نیز اشاره ای کرده اند، اما جز در مواردی محدود نمی توان جریان شعر فاطمی را به صورت مستقل در تاریخ جستجو کرد.
نگاهی به دو شعر از شاعران مطرح ایرانی
غفاری افزود: به عنوان مثال ناصر خسرو قبادیانی شاعری در قرن پنجم که بارها از تفکر شیعی در اشعارش بهره برده ، در ابیات زیادی به مدح حضرت فاطمه (س) می پردازد و این ابیات از اوست؛
آن روز در آن هول و فزع بر سر آن جمع
پیش شهدا دست من و دامن زهرا
تا داد من از دشمن اولاد پیمبر
بدهد به تمام ایزد دادار تعالی
وی گفت: همچنین خواجوی کرمانی در قرن هشتم اشعاری در رثای آن حضرت سروده که گفته است:
منظومه محبت زهرا و آل او
بر خاطر کواکب از هر نوشته اند
دوشیزگان پرده نشین حریم قدس
نام بتول بر سر معجر نوشته اند
تحول خیره کننده در شعر فاطمی پس از انقلاب اسلامی
این شاعر و پژوهشگر ادبیات آیینی اضافه کرد: علاوه بر این ها شاعران بزرگی در تاریخ شعر پارسی همچون سنایی، عطار، ابن یمین، ابن حسام و… در مدح و منقبت حضرت صدیقه طاهره (س) شعر سروده اند؛ اما آنچه که باید بدان توجه ویژه داشت، رشد و تعالی شعر فاطمی به عنوان یک جریان شعری در ادبیات آیینی، در این چند دهه ی اخیر است، به گونه ای که استقبال شاعران پیشکسوت و جوان در سرایش شعر فاطمی سبب تولید ده ها مجموعه شعر مستقل در مدح، ستایش و مرثیه آن حضرت شده است.
وی گفت: طبعاً این رویه مبارک در ادامه حیات خود نیاز به بررسی و تعریفی جدی تر دارد، به این معنا که اگر بخواهیم در ایام فاطمیه به مراثی نوشته شده برای حضرت توجه کنیم، در بین انبوه اشعاری که این روزها به نام شعر فاطمی می خوانیم به نکات قابل توجهی برمی خوریم، از آن جمله می توان به مضامین و محتوای اشعار اشاره کرد که جایگاه ویژه ای در ترویج و اشاعه ی فرهنگ فاطمی دارد.
شعر فاطمی نباید صرفاً بیان ماتم و مصیبت باشد
این شاعر آیینی همچنین ابراز داشت: آن چه که این روزها به عنوان محتوا در اینگونه اشعار به چشم می خورد، غالبا پرداختن به قرائتی ماتمی و بیان مرثیه صرف از شهادت آن بزرگ بانوی تاریخ بشریت است که همین مساله نیز سبب شده بسیاری از اشعار یکنواخت و مانند هم باشند و از طرف دیگر با تاکید بر مصائب و مراثی، از دیگر جنبه های زندگی آن حضرت غافل بمانیم.
وی افزود: کافی است کلیدواژهای شعر فاطمی را مورد بررسی قرار دهیم تا به مثالی کاربردی برسیم، چه آن که اگر به این اشعار دقت کنیم با محدوده ی واژگانی کوچکی روبرو می شویم که در خوشبینانه ترین حالت فراتر از ۲۰۰ واژه نمی شود و در همین محدوده نیز بسامد چند واژه به صورت چشمگیری بیشتر است.
وی در توضیح سخنان خود گفت: واژه هایی چون یاس، کوچه، در، دیوار، میخ، آتش، پهلو، بازو، تابوت و… و آنچه که کمتر با آن مواجه می شویم بیانی است که به مفاهیمی بپردازد که حضرت زهرا (س) برای آن به شهادت رسیدند؛ مفاهیم بزرگی همچون ولایت و ولایت پذیری، دفاع از مظلوم، مبارزه با طاغوت، ایثار و… است.
سیره و سبک زندگی فاطمی را به زبان شعر تبیین کنیم
غفاری ادامه داد: حتی اگر بخواهیم عمیق تر نگاه کنیم به لایه هایی از زندگی و سیره ی حضرت می رسیم که به ندرت به آن پرداخته شده است؛ مسائلی همچون تقوا و عبادت، عفاف و حجاب، تربیت فرزندان، ساده زیستی و قناعت، همسرداری و موارد مختلف دیگری که کمتر به آن در اشعار فاطمی برخورده ایم.
وی تصریح کرد: البته باید توجه داشت که عواطف و احساسات رکن اصلی در شعر فاطمی است و شعری که خالی از مرثیه باشد کارکرد اصلی خود در برانگیختن احساس مخاطب را از دست می دهد اما بی شک اگر بخواهیم نمونه های موفقی از شعر فاطمی را مورد بررسی قرار دهیم می باید به شعری توجه کنیم که علاوه بر بیان هنری و عاطفی، با نگاهی جامع و عمیق به شخصیت ام ابیها(س) نگریسته باشد.
این شاعر آیینی در خاتمه سخنان خود گفت: این مهم در صورتی امکان پذیر است که با رها شدن از بیان مسائلی که ریشه در سطحی نگری دارند و همه زندگی حضرت را صرفاً خلاصه در ماجرای شهادت ایشان می بینند، به مضامین عمیق و مفهومی تر بپردازند.
